ACLVB vraagt respect voor mensenrechten, ook door bedrijven

Er is nood aan duidelijke, afdwingbare regels die respect voor de mensenrechten door alle bedrijven verplichten. Zolang bedrijven op vrijwillige basis kunnen kiezen of ze de mensenrechten al dan niet respecteren, zal oneerlijke concurrentie op de kap van werknemers en de lokale bevolking welig blijven tieren. Een internationaal VN-verdrag inzake bedrijven en mensenrechten en Belgische of Europese wetgeving zijn nodig om dit probleem aan te pakken.

Internationale bedrijven hebben tegenwoordig de vrijheid om bijna overal ter wereld zaken te doen, onder meer door verregaande handels- en investeringsakkoorden. Ook hun toeleverings- en productieketens zijn steeds complexer en meer verspreid. Internationale regelgeving om het respect voor arbeids- en mensenrechten door bedrijven op te leggen, hinkt echter ver achterop. Er zijn de afgelopen jaar wel initiatieven genomen in het kader van de Verenigde Naties en de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling), maar tot nu toe zijn die grotendeels vrijwillig. Bedrijven die het niet nauw nemen met de mensenrechten, kunnen dus vaak nog min of meer doen wat ze willen. Het resultaat: inperkingen van de vakbondsvrijheid en de collectieve onderhandelingen, te lage lonen en barslechte arbeidsomstandigheden, dumping van afval, onteigeningen …  

Dit gebeurt vaak zonder enige mogelijkheid voor de slachtoffers om hun rechten af te dwingen en veelal zonder gevolg voor het bedrijf of compensatie voor de slachtoffers, zeker in landen waar de rechten van werknemers en het rechtssysteem het zwakst zijn. Daarenboven zorgt de complexe structuur van grote bedrijven, met veel onderaannemingen, er vaak voor dat het niet duidelijk is wie waarvoor verantwoordelijk is. Ook leidt het tekort aan afdwingbare regelgeving tot oneerlijke concurrentie voor bedrijven die wél plannen opstellen om schendingen van de mensenrechten te voorkomen en goede arbeidsvoorwaarden te promoten.

Dit moet en kan anders! Arbeids- en mensenrechten moeten voorrang krijgen op de economische belangen van grote bedrijven. Hiervoor zijn een internationaal verdrag en regelgeving op Belgisch of Europees niveau cruciaal.

Dat nationale wetgeving over dit thema kan, heeft Frankrijk onlangs bewezen. In 2017 werd daar een historische wet goedgekeurd, 'la loi de devoir de vigilance'. Hierin wordt van grote bedrijven geëist dat ze een plan opstellen, in samenspraak met de vakbonden, om schendingen van de mensenrechten in hun productie- en toeleveringsketens te voorkomen. Ook in andere Europese landen groeit de steun voor dit soort wetgeving, met bijvoorbeeld de ‘Modern Slavery Act’ in het Verenigd Koninkrijk en de wet zorgplicht kinderarbeid in Nederland. Om te voorkomen dat elke EU-lidstaat verschillende eisen stelt, zou goed uitgewerkte Europese regelgeving voor bedrijven inzake arbeids- en mensenrechten een oplossing kunnen bieden. België is momenteel verre van een koploper in dit thema. Het voortouw nemen voor een Europees initiatief inzake bedrijven en mensenrechten, is dan ook een kans die de Belgische regering zou moeten grijpen om haar engagement te tonen.

Op internationaal niveau vindt in oktober in Genève (Zwitserland) de vierde onderhandelingsronde plaats over een bindend VN-verdrag(Binding Treaty over bedrijven en mensenrechten. Dit verdrag zou een ware doorbraak kunnen betekenen als het de voorrang van arbeids- en mensenrechten op de belangen van grote bedrijven bevestigt. Het Internationaal Vakverbond (IVV) neemt al drie jaar deel aan deze onderhandelingen om de rechten van werknemers te verzekeren. Tot nu toe is het echter nog altijd niet duidelijk dat België of de Europese Unie dit initiatief ondersteunen. ACLVB vraagt dan ook dat de Belgische regering actief deelneemt aan de onderhandelingen in oktober.