Pesten op het werk: wat is pesten niet?

Stress

Pesterijen vormen ongetwijfeld een bron van stress in het werkmilieu. Vele onderzoekers noemen pesten een extreme vorm van sociale stress. Sociale stress vloeit voort uit conflicten met collega’s, leidinggevenden of ondergeschikten. Ook de taakinhoud of het werk zelf kunnen aanleiding geven tot stress (over- of onderbelasting, te veel of te weinig verantwoordelijkheid of zelfstandigheid, het werk niet aankunnen). Daarnaast kunnen ook de werkomstandigheden (gevaar of hinder van de omgeving) en de arbeidsvoorwaarden (werkonzekerheid, arbeidstijden) aanleiding geven tot stress.

Stress op het werk kan een oorzaak zijn van pestgedrag. Het verschil tussen werkstress en pesten zit vooral in de gevolgen voor de slachtoffers. Deze zijn zwaarder in het geval van pesten omdat daarbij de bedoeling aanwezig is om te vernederen en om schade te berokkenen. Bij werkstress kan er sprake zijn van te veel werk of te weinig ondersteuning of hulpmiddelen, maar de bedoeling om schade te berokkenen is er niet of wordt niet zo aangevoeld. Dat neemt niet weg dat ook werkstress psychische en lichamelijke schade met zich mee kan brengen, wat bijvoorbeeld het geval is bij burn-out: een soort depressieve toestand als gevolg van werkstress of oververmoeidheid.
 

Conflict

Pesterijen zijn iets anders dan de gewone conflicten tussen mensen die eerder regel zijn dan uitzondering. De verschillende kenmerken van pesten die hierna zijn opgesomd, helpen om het onderscheid te maken. Bij een gewoon conflict is er doorgaans een vorm van gelijkheid tussen de partijen of men erkent op zijn minst dat de ander een andere mening heeft. Als er al van onrechtmatige handelingen sprake is, blijven ze niet duren of er worden excuses aangeboden. Het systematisch viseren van één persoon is er meestal niet bij.
Pesten is vaak het gevolg van onderdrukte conflicten of van niet of slecht opgeloste conflicten. Conflicten kunnen wel verandering en vernieuwing teweeg brengen als er voldoende respectvol met elkaar wordt omgegaan en de bereidheid aanwezig is om van elkaar te leren. Dat is bij pestgedrag zeker niet het geval.
 

Andere vormen van agressief gedrag

Niet alle vormen van agressief gedrag moeten als pesten worden beschouwd.

Het tirannieke gedrag van een baas

Het neigt naar pesten als dit gedrag steeds op één individu gericht is. Het is geen pesten als iedereen zonder onderscheid er het slachtoffer van is. In dergelijke gevallen is een gezamenlijke actie de enige manier om dit te doen stoppen.

Eenmalige uitingen van agressie

• Voor wie zulke uitingen moet ondergaan, kan het wel gevolgen hebben voor de gezondheid, maar hier gaat het niet om pesten. Uitingen van pesten worden vaak herhaald en slepen een lange tijd aan.
• In sommige gevallen kan een eenmalige handeling ook als pesten worden beschouwd omdat ze uitermate brutaal of vernederend was. Als men een dergelijk geval dan van dichterbij bekijkt, merkt men vaak aanwijzingen op van andere, minder opvallende pesterijen die het slachtoffer niet zo had aangevoeld of had willen aanvoelen.
   

Extern geweld, lichamelijk geweld en ongewenst seksueel gedrag op het werk

In de praktijk is het onderscheid met pesten niet altijd goed te maken en is er soms overlapping.
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen extern en intern geweld.

Extern geweld komt voor in beroepen waarbij er een direct contact is met het publiek en in beroepen waarbij met geld of waardevolle producten wordt gewerkt.

Pesten is intern geweld.
Lichamelijk en seksueel geweld worden door sommige onderzoekers wel beschouwd als mogelijke pesterijen maar er is ook vastgesteld dat lichamelijk geweld heel weinig voorkomt. Ook kunnen bepaalde gedragingen leiden tot of overgaan in pesterijen.
 

Slechte arbeidsomstandigheden

Is het voortdurend in slechte omstandigheden moeten werken een vorm van pesten? Het onderscheid is niet altijd eenvoudig. Het is vooral de bedoeling waarmee dit gebeurt, die hier het verschil maakt. Als het de bedoeling is om iemand daarmee te treffen, te kleineren, te laten voelen dat hij minder waard is dan anderen op het werk, dan is er sprake van pesten.