Voorstel 'Europese pijler van sociale rechten': Europa staat nog nergens!

Op 26 april heeft de Europese Commissie haar  ‘Europese pijler van sociale rechten’ voorgesteld. Er ging aan de publicatie van de tekst één jaar openbare raadpleging en een consultatie van de sociale partners vooraf. De voorstellen die in totaal 18 documenten omvatten zijn gegroepeerd in 7 hoofddoelen:

• voorstel van een Europese pijler van sociale rechten
• opname van een sociale boordtabel in de procedure van het Europees Semester
• voorstel over de herziening van de richtlijn inzake het evenwicht tussen werk en privéleven met invoering van een Europees ouderschapsverlof en een Europees zorgverlof om voor een naast familielid te zorgen
• voorstel van wetgevend initiatief over de universele toegang tot sociale bescherming
• voorstel van wetgevend initiatief over de herziening van de richtlijn “schriftelijke verklaring”
• toelichting bij de arbeidstijdenrichtlijn
• reflectiedocument over de sociale dimensie van de Europese Unie

Voorstellen

Voorstel van een Europese pijler van sociale rechten

De pijler omvat een geheel van 20 principes die een reeks sociale rechten behelzen.  Deze moeten nu omgezet worden door de gepaste beleidsniveaus en moeten de EU haar  « sociale Triple A » bezorgen, zoals meermaals verklaard door de Europese Commissie.

De 20 principes zijn opgenomen in een aanbeveling van de Commissie. Deze moet vervolgens goedgekeurd worden via een gemeenschappelijke openbaarmaking van de Europese Raad, Parlement en Commissie, cf. de gebruikte procedure inzake het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, goedgekeurd in 2000. De Commissie vraagt aan elke Lidstaat toe te treden tot de Europese pijler van sociale rechten die een compromis is tussen:

• een sociale pijler die enkel voor de eurozone zou gelden: vermits die de facto 8 Lidstaten uitsluit zou die geen wettelijke basis hebben; een toepassing op alle lidstaten is immers vereist;
• een sociale pijler die voor de EU-27 zou gelden: loopt het risico verworpen te worden als één of twee Lidstaten weigeren toe te treden.

De pijler omvat 20 principes en drie hoofdstukken: gelijke kansen en toegang tot de arbeidsmarkt, eerlijke arbeidsomstandigheden en sociale bescherming en integratie.

In een tweede tekst van 78 pagina’s wordt uitvoerig weergegeven op welke manier deze elementen uitvoering zouden kunnen krijgen (wettelijke basis en beleidsniveau). Na analyse van dit document zal blijken of deze Europese pijler daadwerkelijk een instrument is dat de sociale dimensie van het Europees project kan versterken… of weer een maat voor niets is.

Een eerste voorstel van de 20 principes verscheen in maart 2016 en vormde het uitgangspunt voor een openbare raadpleging en een consultatie van de sociale partners. Dit heeft geleid tot een paar verbeteringen t.o.v. het oorspronkelijk voorstel:

• de formulering legt nu meer het accent op de ‘veiligheid’ voor de werknemer, daar waar het initieel ging om « flexicurity »
• de versterking van het principe inzake de bescherming tegen het ontslag
• de lonen moeten evolueren i.f.v. de levensduurte en inzake de loonvorming moet de autonomie van de sociale partners worden nageleefd
• invoering van het principe dat precaire arbeidsovereenkomsten zoveel mogelijk worden geband en een verbod op misbruiken gerelateerd aan atypische werkregelingen.

… maar ook tot achteruitgang:

• « Flexibele arbeidsvoorwaarden kunnen werkgevers blijvend in staat stellen snel op verschuivingen in de vraag in te spelen ». Deze formulering laat toe akkoorden te sluiten die weliswaar de concurrentie aanscherpen, maar afwijken van de normenhiërarchie
• « De ondernemingsgeest en zelfstandige arbeid worden ondersteund ». Er ontbreekt een stok achter de deur om op te treden tegen schijnzelfstandigheid en tegen precaire arbeidsvormen via de e-platformen. Deze formulering kan geïnterpreteerd worden als aanmoediging van praktijken à la Uber en Deliveroo als uitkomst op werkloosheid

Opname van een sociale boordtabel in de procedure van het Europees Semester

Een van de instrumenten van de Europese pijler van sociale rechten is de sociale boordtabel die de prestaties van de Lidstaten in 12 actiedomeinen zou moeten evalueren, op basis waarvan de Commissie dan aanbevelingen zou kunnen doen, cf. hetgeen bestaat op economische en budgettair vlak. De Commissie formuleert trouwens nu ook al landspecifieke aanbevelingen die een sociaal luik omvatten. Ook het tewerkstellingsbeleid van de Lidstaten wordt geanalyseerd in het kader van de te realiseren doelstellingen van de Europa2020 strategie.

Dankzij de Europese pijler zou het accent binnen het Europees Semester meer op het sociale komen te liggen. Maar ook dit zal geen afdoende oplossing bieden vermits het dwingende aspect van de maatregelen ontbreekt. Zelfs de niet-naleving van de budgettaire doelstellingen heeft nooit tot sancties geleid.

Het gaat om de volgende 12 actiedomeinen :

• Onderwijs volgen, vaardigheden aanleren en levenslang leren
• Gelijkheid tussen mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt
• Ongelijkheden en hogerop klimmen, inkomensongelijkheid
• Levensomstandigheden en armoede
• Jeugd
• Structuur van de actieve bevolking
• Arbeidsmarktdynamiek
• Inkomsten waaronder arbeidsgerelateerde inkomsten
• Incidentie op het openbaar beleid inzake terugdringen van de armoede
• Opvang van de kleine kindjes in de opvangstructuren
• Gezondheidszorgen
• Numerieke toegang

Voorstel over de herziening van de richtlijn inzake het evenwicht tussen werk en privé met invoering van een Europees ouderschapsverlof en een Europees zorgverlof om voor een naast familielid te zorgen

In dit geval gaat het om een daadwerkelijk wetgevend initiatief – het enige trouwens – voorgesteld op 26 april. Hierna volgt een samenvatting.

Moederschapsverlof: een pakket van niet-wetgevende maatregelen die een betere toepassing van de huidige wetgeving inzake de bescherming tegen ontslag vooropstellen, het probleem van vrouwen die worden ontslagen wegens hun zwangerschap meer onder de aandacht brengen en de overgang van moederschapsverlof naar tewerkstelling vergemakkelijken.

Vaderschapsverlof: wetgevend voorstel dat maakt dat elke vader in Europa op zijn minst 10 dagen door de ziekteverzekering betaald vaderschapsverlof kan krijgen.

Ouderschapsverlof: wetgevend voorstel tot herziening van het recht op flexibiliteit voor de ouders zodat ze hun werk beter kunnen afstemmen op hun privéleven (deeltijds werken, gefragmenteerd verlof), het recht op 4 maanden niet overdraagbaar verlof (tussen ouders) en minstens 4 maanden door de ziekteverzekering betaald ouderschapsverlof.

Zorgverlof om voor een naast familielid te zorgen: wetgevend voorstel dat een zorgverlof van vijf dagen per jaar invoert om voor een ziek naast familielid te zorgen; het gaat hier dus ook om 5 dagen door de ziekteverzekering betaald zorgverlof.

Flexibele arbeidsorganisatie: wetgevend voorstel dat aan ouders van jonge kinderen (- 12 jaar) het recht geeft een flexibel uurrooster – op het vlak van arbeidsuren en/of arbeidsplaats – te vragen zodat ze hun werk beter kunnen afstemmen op hun gezinsleven en dit voor bepaalde duur.

Onder de voorstellen helaas dus gaan verhoging van het moederschapsverlof nadat het wetgevend initiatief daarover in 2015 was ingetrokken.
 

Voorstel van wetgevend initiatief over de universele toegang tot sociale bescherming

Het gaat hier eveneens om een voorstel van wetgevend initiatief terzake, dat zich evenwel nog in het eerste stadium bevindt. In tegenstelling tot het ouderschapsverlof moet dit voorstel de raadpleging met de sociale partners nog doorlopen en is het niet duidelijk voor welk soort instrument wordt gekozen (ook geen duidelijkheid over de teksten).

Met deze publicatie start de Commissie dan ook een raadpleging van de sociale partners over de toegang tot sociale bescherming om invulling te geven aan mogelijke nieuwe regels op dit gebied. (art. 154 Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie)

Er zijn op dit gebied heel wat uitdagingen en die wil de Commissie aangaan. Voor velen, en zeker voor werkende mensen die geen standaardarbeidsovereenkomst hebben is een goede sociale bescherming nog geen vanzelfsprekendheid. Dit heeft betrekking op alle arbeidsvormen, uitgezonderd het voltijds arbeidscontract van onbepaalde duur: zelfstandigen, werknemers in niet-standaard dienstverbanden, werknemers in meer flexibele werkregelingen waaronder de nieuwe arbeidsregelingen (cf. rapport van Eurofound dat 9 nieuwe arbeidsvormen aanhaalt).
 

Voorstel van wetgevend initiatief over de herziening van de richtlijn “schriftelijke verklaring”

Dezelfde procedure wordt gevolgd als deze inzake het voorstel over de toegang tot sociale bescherming, nl. het opstarten van een raadpleging van de sociale partners op basis van artikel 154 Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie.

Ook hier zijn de atypische werkregelingen en nieuwe arbeidsvormen een doorn in het oog van de Commissie die wil dat werknemers volledige duidelijkheid kunnen hebben over hun arbeidsrelatie (aantal werkuren, betaald verlof, proefperiode, voorwaarden i.g.v. detachering…) en over hun sociale bescherming.

De Europese Commissie wil met de hernieuwde richtlijn bereiken dat minimumnormen op alle Europese werknemers van toepassing moeten zijn. Dit is toch behoorlijk verrassend.
 

Toelichting bij de arbeidstijdenrichtlijn

De Europese Commissie wil de rechtszekerheid versterken zonder een herziening van de arbeidstijdrichtlijn door te voeren. Daarom wil ze de 61 arresten betreffende deze richtlijn opnemen met het oog op een betere interpretatie ervan. Over de punten waarover het Hof zich nog niet heeft uitgesproken zal ze een eigen interpretatie uitbrengen.

Het document is helaas al definitief. De sociale partners werden hierover eenmalig geraadpleegd, met name op 19 januari ll., en wetende dat ze slechts een week vooraf op de hoogte waren gebracht van deze consultatie. Het Europees Vakverbond had inzage gevraagd vóór de publicatie van deze toelichting, maar heeft die niet gekregen.

De interpretatie door de Commissie is problematisch op verschillende vlakken. Een meer gedetailleerde analyse zal binnen enkele weken beschikbaar zijn.
 

Reflectiedocument over de sociale dimensie van de Europese Unie

Dit document sluit niet zozeer aan bij de Europese pijler van sociale rechten maar schrijft zich in in het Witboek over de ‘Toekomst van de EU’, verschenen in maart 2017.  Het maakt deel uit van de 5 documenten rond de toekomst van het Europees project, naast de beheersing van de  mondialisering, de economische en monetaire unie, de toekomst van de Europese defensie en toekomst van de financiën van de EU. Alle documenten terzake worden eind juni 2017 gepubliceerd.

Het gaat meer bepaald om een reflectiedocument over de sociale dimensie van de Europese Unie zoals die er tegen 2025 uit moet zien.
 

Linken naar de diverse documenten

Documenten m.b.t. de Pijler van sociale rechten

1. The Communication on an EPSR – providing the context and rationale for the Pillar of Rights; 10 pages (https://ec.europa.eu/commission/publications/commission-communication-european-pillar-social-rights_en)
2. Commission Recommendation on establishing the EPSR – outlines the 20 principles of the consultation documents, many of which have been strengthened as rights; 9 pages (https://ec.europa.eu/commission/publications/commission-communication-european-pillar-social-rights_en)
3. Draft Joint Proclamation to be – same text as item 2, but to be adopted by the Commission, Parliament and Member States by the end of the year. This will then replace item 2; (https://ec.europa.eu/commission/publications/draft-joint-proclamation-european-parliament-council-and-commission_en)
4. Staff Working Document, explanatory fiches on each principle – some legal context building; 78 pages (http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=17606&langId=en)
5. Summary Report on the Consultation; 53 pages (http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=17608&langId=en)

Documenten m.b.t. de sociale boordtabel

6. Staff Working Document on Scoreboard Methodology; 6 pages (http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=17607&langId=en)

Documenten m.b.t. de voorstellen  inzake het evenwicht tussen werk en privéleven

7. Communication on work/life balance initiative; 16 pages (http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=17604&langId=en)
8. Proposal for a Directive; 29 pages (http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=17605&langId=en)
9. Annex to proposal to show changes; 3 pages (http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=17620&langId=en)
10. Accompanying statement by the Commission; 2 pages (http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=17644&langId=en)
11. Work/life balance fact sheet; 2 pages (http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=17583&langId=en)

Documenten m.b.t. het voorstel over de universele toegang tot sociale bescherming

12. First phase consultation for Social Partners; 21 pages (http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=17616&langId=en)

Documenten m.b.t. de  richtlijn “schriftelijke verklaring”

13. First phase consultation with Social Partners; 16 pages ) http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=17614&langId=en)
14. Staff Working Document -REFIT Evaluation; 48 pages (http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=17615&langId=en)

Documenten m.b.t. de arbeidstijdenrichtlijn

15. Interpretative Communication on the Working Time Directive; 78 pages (http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=17617&langId=en)
16. Staff Working Document accompanying; 48 pages (http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=17623&langId=en)
17. Implementation Report; 14 pages (http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=17622&langId=en)

Reflectiedocument over de sociale dimensie van de Europese Unie

18. The reflection paper on the social dimension of Europe  (https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/reflection-paper-social-dimension-europe_en.pdf)