Naar een progressieve dual income tax

Context [1]

Het Belgisch fiscaal systeem dient dringend aangepast te worden, op een manier dat het systeem efficiënter en rechtvaardiger wordt. Dit wordt ook erkend door verschillende toongevende instellingen. Midden september bracht het IMF een speciaal rapport over België uit met een focus op belastingen, in het kader van de “Article IV Consultation”, en daarin stelt men het volgende:

« L'introduction d'un impôt sur les plus-values ​​doit être considérée comme une priorité pour lutter contre la non-neutralité et afin de réduire les opportunités d'arbitrage fiscal. Plus généralement, dans le cadre de la réforme de l'impôt sur le revenu, l’application du « modèle nordique » de double imposition des revenus pourrait être envisagée. Ce modèle combine un taux d'imposition forfaitaire relativement bas appliqué à toutes les formes de revenus du capital avec une imposition progressive appliquée à toutes les formes de revenus issus du travail. Bien appliqué, ce double système d'imposition du revenu permet de rétablir l'équité horizontale et d’éliminer les distorsions. Par exemple, imposer de la même manière les revenus d'entreprise et les revenus salariaux ferait disparaître les différences de charges fiscales moyennes entre l'entrepreneuriat et l'emploi salarié, éliminant ainsi les opportunités de planification fiscale.»

Het onevenwichtige Belgische fiscaal systeem zorgt ervoor dat de belastingdruk op de gewone werknemer veel te hoog ligt. In het jaarlijkse taxing wages report van de OESO wordt dit op een pijnlijke manier duidelijk gemaakt: de net personal average tax rate voor een alleenstaande werknemer zonder kinderen ligt nergens in de OESO hoger dan in België. In 2021 diende een alleenstaande werknemer gemiddeld maar liefst 39,8 % van zijn loon af te staan aan belastingen en sociale bijdragen. Hiermee is de belastingdruk zelfs nog toegenomen ten opzichte van 2020.

Ook los van de internationale aanbevelingen is het duidelijk dat de tijd rijp is voor de invoering van een sterker, duidelijker en transparanter systeem van vermogensfiscaliteit waarbij geen onrechtmatige vrijstellingen meer worden verleend. Vandaag zien we dat het merendeel van financiële activa zoals aandelen geconcentreerd zit bij een beperkt deel van de bevolking. Uit enquêtegegeven van de HFCS III uit 2017 blijkt dat slechts 9,8 % van de Belgische huishoudens beursgenoteerde aandelen bezitten.[2] Dat is bovendien een daling ten opzichte van 2014 (11 %) en 2010 (14,7 %). Daarnaast is ook het aandeel huishoudens dat beleggingsfondsen bezit met 21,3 % beperkt. Het iets grotere aandeel ten opzichte van 2014 (21 %) en 2010 (17,6 %) compenseert het kleinere aandeel huishoudens dat aandelen bezit niet. Het aandeel van de huishoudens dat aandelen van een niet-beursgenoteerde onderneming bezit zonder dat het gaat om klassieke zelfstandigen is met 1,4 % overigens nog veel kleiner dan bij de beursgenoteerde aandelen.

In het kader van de zoektocht naar een rechtvaardiger en efficiënter fiscaal systeem krijgt een bepaald idee meer en meer aanhang onder economen en politici: de dual income tax. Zoals eerder al vermeld werd is ook het IMF voorstander van de invoering van een dergelijk systeem in België. Het basisprincipe van een dergelijk belastingsysteem is dat er in de fiscaliteit slechts één onderscheid wordt gemaakt, namelijk tussen inkomens uit arbeid en inkomens uit vermogen. Arbeid wordt belast aan de progressieve tarieven zoals dat vandaag al het geval is, inkomens uit vermogen worden aan éénzelfde tarief belast, zonder allerhande uitzonderingsregimes en verschillende tarieven (in Noorwegen is het basistarief bijvoorbeeld 27 %). Op die manier zouden ook meerwaarden uit aandelen en reële huurinkomsten degelijk belast worden, in tegenstelling tot vandaag.

Het grote voordeel van een dergelijke taks is dat het systeem eenvoudig en vanuit economisch oogpunt ook neutraal is. Er worden immers geen bepaalde vormen van vermogens of investeringen fiscaal bevoordeeld t.o.v. andere. Verder is men ook zeker dat alle vormen van inkomens uit vermogen correct belast worden. Het grote nadeel is dat er geen enkele vorm van progressiviteit verwerkt zit in het vermogensluik. Iemand die 2.000 euro inkomsten uit vermogen haalt zou even zwaar belast worden als iemand die 20.000 euro inkomsten haalt. Daarom stellen wij een alternatief voorstel voor, namelijk een progressieve dual income tax.

Met onze progressieve dual income tax, die verder in de nota uitgebreid wordt toegelicht, wordt een dubbele  doelstelling voorop gesteld:

1. De Belgische fiscaliteit rechtvaardiger maken
2. De lasten op arbeid langs werknemerszijde verlagen

In de nota hieronder wordt meer toelichting gegeven bij de krijtlijnen van het voorstel, dat voor het eerst werd gelanceerd door de ACLVB in 2017. Op dat moment had men recent beslist om een tax shift in te voeren die eigenlijk een tax cut was en een gat in de begroting van bijna 5 miljard euro had nagelaten. Daarnaast werd de beleidsperiode van de toenmalige regering Michel gekenmerkt door strenge besparingen en een beleid van loonmatiging, waardoor een grondige fiscale hervorming die de koopkracht van werknemers en sociaal verzekerden verhoogt door de belastingdruk op arbeid verder te verlagen welgekomen was.

Vandaag situeren we ons in de nasleep van de coronacrisis en zorgt dat er in combinatie met de oorlog in Oekraïne voor dat de koopkracht van de werknemers en sociaal verzekerden sterk wordt aangetast. En dat terwijl de koopkracht ondertussen al een decennium niet meer is toegenomen. Een fiscale hervorming die ervoor zorgt dat werknemers netto meer overhouden kan ervoor zorgen dat meer personen een financiële incentive krijgen om aan het werk te gaan, terwijl een vrijwaring en versterking van de koopkracht voor een broodnodige blijvende stimulus van de binnenlandse consumptie kan zorgen. Dit moet bijdragen aan een duurzaam economisch herstel.

Bovendien heeft de regering De Croo I bij haar aantreden de doelstelling voorop gesteld om werk te maken van een grondige fiscale hervorming die de lasten op arbeid moet reduceren. Aangezien de denkoefening momenteel nog lopende is, willen wij met deze herziening van ons origineel voorstel een constructieve bijdrage leveren aan het overlegproces binnen de regering.

Ten slotte is het ook belangrijk om te vermelden dat dit voorstel volledig budgetneutraal zou zijn én bovendien de sociale zekerheid volledig vrijwaart. Er wordt immers niet geraakt aan de socialezekerheidsbijdragen, noch bij de inkomstenzijde, noch bij de uitgavenzijde. Op die manier is de vrijwaring van de financiering van de sociale zekerheid een positief neveneffect van de progressieve dual income tax. Om ons tot slot in te dekken tegen eventuele tegenvallende opbrengsten, zal er op kruissnelheid ook een structurele buffer van 200 miljoen euro worden voorzien. Dit is een belangrijk gegeven om mee te nemen, aangezien de sociale zekerheid vandaag meer dan ooit zijn waarde heeft getoond en een verdere aanslag over de financiering ervan voor de ACLVB uit den boze is.

De studiedienst van ACLVB werkte een voorstel uit voor en progressieve dual income tax. Download het voorstel hieronder.