Index

De lonen van het overgrote deel van de werknemers in de private sector, alsook die van het overheidspersoneel, en de uitkeringen van langdurig zieken, werklozen en gepensioneerden worden automatisch aangepast aan de evolutie van de consumptieprijzen. Deze evolutie wordt gemeten door de index der consumptieprijzen. De index der consumptieprijzen wordt berekend aan de hand van de evolutie van de prijzen van een korf met 623 representatieve producten en diensten (= getuigen). Concreet worden maandelijks op verschillende plaatsen in het land de prijzen gemeten van deze producten en diensten door agenten van de FOD Economie. Aan elk van deze producten en diensten wordt een gewicht toegekend, op basis van het huishoudbudgetonderzoek (HBO) dat tweejaarlijks bij 6.000 huishoudens wordt uitgevoerd. Statistici van de FOD Economie berekenen vervolgens op basis van de gewichten en prijzen maandelijks het indexcijfer.

De lonen en uitkeringen worden echter niet aangepast op basis van de gewone index der consumptieprijzen, maar op basis van de afgevlakte gezondheidsindex. Dit is het viermaandelijkse gemiddelde van de gezondheidsindex, waarbij alcohol, tabak en motorbrandstoffen (met uitzondering van LPG) worden uitgesloten.

De lonen worden echter niet allemaal op hetzelfde moment en op dezelfde manier geïndexeerd. In de openbare sector is het indexeringsmechanisme bij wet vastgelegd. Dit mechanisme heeft betrekking op overheidspersoneel enerzijds en de sociale uitkeringen en pensioenen anderzijds. De indexering gebeurt hier één maand na overschrijding van de zogenaamde spilindex. De spilindex is telkens 2 % hoger dan de voorgaande spilindex, wat impliceert dat de lonen, uitkeringen en pensioenen per schijf van 2 % worden aangepast.

In de private sector krijgen de verschillende paritaire comités de vrijheid om hun methode voor loonindexering op basis van sociaal overleg via cao zelf vast te leggen. Men kan hierbij kiezen tussen twee vormen van loonindexering:

• Indexering op periodieke basis: de indexering gebeurt op een tijdstip dat in de cao werd vastgelegd. Dit kan bijvoorbeeld gaan om een maandelijkse of halfjaarlijkse indexering. De lonen worden dan aangepast op basis van het indexcijfer op het vastgelegde tijdstip, ongeacht het niveau van dat cijfer.
• Indexering aan de hand van een vast percentage: men kan ook in de verschillende sectoren werken aan de hand van een spilindex. Deze spilindex, en bijhorend percentage, kan verschillen met die van de openbare sector. Er kan bijvoorbeeld voor gekozen worden om de lonen te indexeren van zodra de index met 1 % of met 1,5 % is gestegen.

Het indexcijfer wordt maandelijks ter goedkeuring voorgelegd aan de paritair samengestelde Indexcommissie. In de Indexcommissie wordt ook jaarlijks een advies uitgewerkt, waarin bepaalde hervormingen en voorstellen voor nieuwe getuigen worden voorgelegd aan de bevoegde minister van economie. ACLVB is hierin vertegenwoordigd en tracht in dit kader een actieve rol te spelen met oog op het verbeteren van de representativiteit van de index.

Het unieke systeem van automatische loonindexering staat echter onder druk, onder meer door kritiek vanuit internationale instellingen. Toch biedt dit systeem de beste garantie voor het behoud van koopkracht. Bijgevolg wordt de particuliere consumptie en dus ook de binnenlandse vraag ondersteund, iets wat er mee heeft toe bijgedragen dat België de financieel-economische crisis beter heeft doorstaan dan vele andere Europese landen. De index zorgt ook voor solidariteit, aangezien de lonen, uitkeringen en pensioenen voor iedereen in dezelfde mate worden aangepast aan de evolutie van de prijzen. Ten slotte draagt het systeem ook bij aan de sociale vrede.