We zeiden het eerder al: op deze Eeuwfeestconferentie van de Internationale Arbeidsorganisatie wordt normaal gezien nog een nieuwe conventie en aanbeveling om een einde te maken aan geweld en intimidatie op de werkvloer goedgekeurd. We hopen dit vrijdag te kunnen aankondigen.
De voorbije honderd jaar werden er 189 conventies en 205 aanbevelingen aangenomen. In de eerste plaats zijn er de acht fundamentele conventies, waarvan het de bedoeling is dat ze door alle landen worden geratificeerd. Deze gaan over de vrijheid van vereniging en het recht op collectief onderhandelen, het verbod op kinderarbeid en op dwangarbeid, de gelijkheid tussen mannen en vrouwen en de strijd tegen discriminatie. Laten we twee van deze fundamentele verdragen eens van naderbij bekijken, met name de IAO-Conventies nr. 87 over de vrijheid van vereniging en nr. 98 over het recht op collectieve onderhandelingen. Alles stoelt op deze verdragen, zoals ze door de tijd heen zijn geëvolueerd. Ze maken deel uit van ons dagelijks leven, waardoor ze ‘vanzelfsprekend’ zijn gaan lijken, maar helaas is dit niet overal ter wereld het geval. Bovendien is het niet omdat alles nu in orde is dat we niet waakzaam moeten blijven. De kritiek die we hier en daar horen op het stakingsrecht bijvoorbeeld herinnert ons eraan dat we alert moeten zijn. Vrijheid van vereniging en collectieve onderhandelingen zijn de essentiële fundamenten van waardig werk. De uitdaging van morgen is ervoor te zorgen dat ook personen werkzaam op online platformen en binnen de nieuwe economie bescherming kunnen krijgen op het vlak van de twee hoger genoemde aspecten. Zoals uit de besprekingen hier in Genève blijkt, is dit een wereldwijde bekommernis. Voor alle landen overal ter wereld blijken dit de nieuwe uitdagingen te zijn. Hoe waardig werk garanderen voor diegenen die zijn tewerkgesteld in nieuwe arbeidsvormen?
Lezers die zich in de kwestie willen verdiepen kunnen hier de synthese raadplegen over de recentste beslissingen van het Comité voor vakbondsvrijheid van de IAO inzake de vrijheid van vereniging en het recht op collectief onderhandelen.
De doeltreffendheid van de internationale normen
Dit brengt ons naadloos bij de Normencommissie. Het volstaat immers niet verdragen goed te keuren en te ratificeren. Het gaat erom hun effectiviteit te waarborgen en ervoor te zorgen dat de regels die internationaal zijn vastgelegd op het terrein verwezenlijkt worden. Via een zeer doeltreffend mechanisme wordt ieder land dat lid is van de IAO ertoe verplicht verslag uit te brengen over de conventies die het geratificeerd heeft. Ook de sociale partners worden bij deze evaluatie betrokken. In België bijvoorbeeld gebeurt dit via de Nationale Arbeidsraad. Maar in vele landen zijn het de nationale vakorganisaties die rechtstreeks, met de steun van het Internationaal Vakverbond, melding maken van vaststellingen inzake het niet bevredigend invullen van de IAO-Conventies. De 25 moeilijkste gevallen worden in de Normencommissie behandeld. Haar werkzaamheden staan jaarlijks op het programma van de Internationale Conferentie. De Normencommissie is geen ‘echte’ rechtbank zoals we die kennen, maar haar doeltreffendheid is daarom niet minder groot: ze heeft een belangrijke impact op de wetgeving en praktijken van de verschillende landen, als blijkt dat deze in strijd zijn met de goedgekeurde internationale normen. Op rechtsgebied, maar ook op het vlak van de diplomatie. Zoals we het weer bevestigd zagen tijdens een van de thematische panels op deze eeuwfeestconferentie, zijn de drie essentiële middelen voor het welslagen van dergelijke acties: doorzettingsvermogen, complementariteit en vooral opvolging. De casussen die op de ‘beklaagdenbank’ van de Normencommissie terechtkomen zijn het resultaat van tripartiet overleg (werknemers, werkgevers en regeringen). Zo roept het internationaal arbeidsoverleg ieder jaar opnieuw 25 landen op het matje waarvan de situatie op het eerste zicht schrijnend lijkt te zijn. Onnodig te zeggen dat geen enkel land dit wil ondergaan.
Dit controlemechanisme dat toeziet op de correcte toepassing van de IAO-Verdragen is een essentieel onderdeel van het succes van deze internationale organisatie. Het zal ook in de toekomst een van haar belangrijke pijlers blijven.