Het Nationaal Plan voor Herstel en Veerkracht: een goed startpunt voor het herstelbeleid, maar er is meer nodig

Vandaag is de deadline voor het indienen van het Nationaal Plan voor Herstel en Veerkracht bij de Europese Commissie. De ACLVB is in het sociaal overleg actief betrokken geweest bij de ontwikkeling van dit plan en is van oordeel dat het een goed startpunt vormt voor het herstelbeleid richting een meer duurzame, groene en inclusieve economie. Toch ontbreken er belangrijke investeringen en hervormingen, vooral op vlak van arbeidsmarktbeleid, sociaal beleid en vorming. Daarom vraagt de ACLVB om werk te maken van bijkomende investeringen richting een publieke investeringsgraad van 4 % van het BBP.

Tijdens de zomervakantie van 2020 zijn de lidstaten van de Europese Unie tot een akkoord gekomen over de uitrol van een grootschalig Europees herstelplan, “Next Generation EU” genaamd. Uniek aan dit plan is dat er voor het eerst in de geschiedenis Europese staatsobligaties zullen worden uitgegeven, die gebruikt worden om de lidstaten een financiële ondersteuning te geven in de vorm van subsidies voor een herstelplan, in totaal voor 390 miljard euro. Op basis van de overeengekomen verdeelsleutel, heeft België recht op 5,9 miljard euro investeringssubsidies. Onder leiding van federaal staatssecretaris voor Relance Thomas Dermine, werden in de herfst werkzaamheden in gang gezet om een gezamenlijk Belgisch plan te ontwikkelen. Er werd overeengekomen dat het federale niveau 1,25 miljard euro mag besteden, Vlaanderen 2,25 miljard euro, het Waals Gewest 1,48 miljard euro, de Franstalige Gemeenschap 495 miljoen euro en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 395 miljoen euro.

Op federaal niveau werd er beslist om de sociale partners in de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven en de Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling actief te betrekken bij de ontwikkeling van het plan. De ACLVB is in beide overlegorganen vertegenwoordigd en heeft zich van bij de start actief ingezet om een constructieve bijdrage te leveren aan het debat rond de ontwikkeling van effectieve, sociale en toekomstgerichte investeringsprojecten. Daarnaast vraagt Europa ook dat de investeringen worden geflankeerd door structurele hervormingen, die de veerkracht van de economie, samenleving en arbeidsmarkt moeten versterken. Verschillende Europese doelstellingen moeten hierbij centraal staan, met onder meer de Europese Green Deal als belangrijk kader. Minstens 37 % van de investeringen moeten immers gericht zijn op de groene transitie, naast 20 % digitale investeringen. Daarnaast speelt ook de Europese Pijler van Sociale Rechten een belangrijke rol, dit werd door de ACLVB op regelmatige basis naar voor geschoven tijdens het sociaal overleg en de debatten met Thomas Dermine en zijn kabinet.

Het Belgische Plan voor Herstel en Veerkracht kadert binnen vijf assen: duurzaamheid, digitalisering, mobiliteit, solidariteit en productiviteit. De investeringen en hervormingen die zijn opgenomen in deze assen, moeten een duurzaam, digitaal en inclusief economisch herstel stimuleren en de veerkracht van de economie, arbeidsmarkt en samenleving versterken. In dat opzicht heeft de ACLVB zich positief uitgesproken over het globale kader. Ook het gegeven dat er een grote hoeveelheid middelen wordt vrijgemaakt voor onder meer hernieuwbare energie, openbaar vervoer, fietsinfrastructuur en onderwijs wordt door ons sterk onderschreven.

Ter voorbereiding van de definitieve uitwerking van het Plan, heeft men voor 130 % aan investeringsprojecten geselecteerd, aangevuld met een grote hoeveelheid structurele hervormingen. Op federaal niveau werd dit voorgelegd aan de sociale partners, die zowel voor wat de geplande hervormingen als de investeringen betreft  een aantal belangrijke bemerkingen hebben opgesomd in de vorm van twee unanieme adviezen.[1] Mede op basis van deze adviezen, heeft men ervoor geopteerd om bepaalde investeringsprojecten die onvoldoende toegevoegde waarde zouden creëren te schrappen. Niettemin is de ACLVB van oordeel dat de definitieve selectie van investeringen op federaal niveau onvoldoende gericht is op de economie en arbeidsmarkt, waardoor de economische en sociale effecten van het plan te beperkt zullen zijn. Zo gaat bijna 20 % van het federale budget naar de digitalisering van de federale overheidsdiensten, terwijl dat nauwelijks een bijdrage zal leveren aan het economisch herstel en bijhorende jobcreatie. De federale regering houdt ook amper 3,78 % van het budget vrij voor sociale investeringen, terwijl er voor de component “opleiding en arbeidsmarkt” binnen de as productiviteit zelfs helemaal niets voorzien is op federaal niveau. Dat zijn belangrijke pijnpunten waarover de ACLVB teleurgesteld is.

De ACLVB is van oordeel dat dit plan een goed startpunt is voor het herstelbeleid na de coronacrisis, met belangrijke investeringen in onder meer duurzame ontwikkeling en mobiliteit. Er zal echter veel meer nodig zijn om onze economie en arbeidsmarkt niet alleen te herstellen, maar ook sterker te maken naar de toekomst toe. De digitale en ecologische transitie brengen belangrijke uitdagingen en investeringsnoden met zich mee, terwijl de coronacrisis duidelijk heeft geïllustreerd dat er ook op sociaal vlak dringend een andere koers noodzakelijk is. In dat opzicht vraagt de ACLVB om zo snel mogelijk werk te maken van een verhoging van de overheidsinvesteringen naar 4 % van het BBP, zoals ook opgenomen is in het regeerakkoord en door de Groep van Tien wordt aanbevolen. Om deze doelstelling te bereiken, is er nood aan vele miljarden aan bijkomende investeringen. Deze investeringen moeten bovendien geflankeerd worden door hervormingen op de arbeidsmarkt, die de positie van (kwetsbare) werknemers versterken door middel van onder meer een verhoging van de opleidingsinspanningen, maar waarbij er ook een sterker opvangnet moet voorzien worden voor wie uit de boot valt.