FAQ Corona: arbeidsduur en telewerk

Arbeidsduur

Er wordt een tijdelijke werkloosheid door overmacht in mijn bedrijf ingevoerd. Moet ik eerst mijn recuperatiedagen opnemen?

In tegenstelling tot de tijdelijke werkloosheid om economische redenen, hoeft een werknemer niet eerst zijn recuperatiedagen of -verlof op te nemen om in aanmerking te komen voor een tijdelijke werkloosheid wegens overmacht.
 

Mijn werkgever had mijn recuperatiedag goedgekeurd. Mag hij terugkomen op zijn beslissing, bijvoorbeeld door een toename van het werk?

Het recuperatieverlof wordt normaal gezien in onderling overleg tussen de werkgever en de werknemer vastgelegd. Hoewel er geen enkele wettelijke bepaling bestaat die een partij belet om op haar beslissing terug te komen, verdient het de voorkeur dit in onderling akkoord te regelen. Indien de recuperatiedag wordt uitgesteld, moet er rekening mee worden gehouden dat deze in ieder geval binnen de vastgestelde referentieperiode moet worden opgenomen.
 

Ik wil vrijwillige overuren presteren. Mag dat?

De regels zijn verschillend, afhankelijk van het feit of je al dan niet in een cruciale sector werkt. Ook is er een verschil in verloning.

Als je niet in een cruciale sector werkt, blijft alles hetzelfde. Je kan tot 120 uur per kalenderjaar op vrijwillige basis vrijwillige overuren presteren (tot 360 uur indien in je sector een bij KB algemeen bindend verklaarde sector-cao bestaat of indien je tewerkgesteld bent in de horeca).

Je moet hierover dan wel eerst een schriftelijk akkoord met je werkgever sluiten. Dit akkoord is geldig voor 6 maanden en kan daarna eventueel worden hernieuwd. Je hebt recht op overloon voor deze overuren, maar niet op inhaalrust. Uitgezonderd de eerste 25 uren, tellen deze vrijwillige overuren mee om te bekijken of de interne grens is bereikt (143 uur, moment waarop je eerst verplicht inhaalrust moet toegekend worden alvorens extra uren te kunnen presteren).

Als je in een cruciale sector werkt, wordt het maximumquotum voor vrijwillige overuren per kalenderjaar met 120 uur verhoogd tot 220 uur voor de periode van 01/01/2021 tot en met 30/06/2021. Een wetsontwerp voorziet in een verlenging van deze periode tot en met 30/09/2021, maar de wet is nog niet gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad.

In dat geval veranderen sommige dingen niet:

• Het individueel, schriftelijk akkoord met je werkgever blijft vereist
• De maximumgrenzen van de arbeidstijd zijn in de meeste gevallen voor vrijwillige overuren 11 u./dag en 50 u./week, tenzij in zeer bijzondere gevallen.
• Geen recht op inhaalrust.

Er is echter geen overloontoeslag verschuldigd voor de aanvullende 120 uur. Ze tellen ook niet mee voor de berekening van de interne grens.

Bovendien kan het bijkomend contingent van 120 overuren worden gebruikt vooraleer het basiscontingent is opgebruikt. Naar ons inzien zal dit in de praktijk praktische problemen met zich meebrengen, aangezien werkgevers wellicht geneigd zullen zijn om allereerst het contingent van 120 uren (zonder overloontoeslag) in te zetten.

Financieel zijn deze bijkomende vrijwillige overuren vrijgesteld van inkomstenbelastingen en van sociale bijdragen.
 

Mijn bedrijf wordt geconfronteerd met een buitengewone vermeerdering van het werk als gevolg van de coronacrisis. Kan mijn werkgever mij vragen overuren te maken?

Ja, op voorwaarde dat je werkgever daarover vooraf het akkoord van de vakbondsafvaardiging (als er een bestaat in het bedrijf) heeft bekomen. De diensten van het Toezicht op de Sociale Wetten moeten ook hun goedkeuring hebben gegeven. Het nieuwe uurrooster moet 24 uur voor zijn uitvoering in het bedrijf worden uitgehangen. Je hebt recht op extra loon en op recuperatieverlof voor deze overuren.
 

Eén van mijn collega's werd in quarantaine geplaatst en/of heeft het coronavirus opgelopen. Op het ogenblik van de ploegenwissel komt hij niet opdagen. Kan mijn werkgever mij verplichten overuren te maken om zijn afwezigheid op te vangen?

Ja, het gaat hier om onvoorziene omstandigheden. Deze situatie moet tijdelijk zijn en kan niet langer dan een paar dagen aanhouden. De vakbondsafvaardiging moet vooraf haar akkoord hebben gegeven. Als dit niet mogelijk is, moet zij achteraf over de situatie worden geïnformeerd. De werkgever zal ook de diensten van het Toezicht op de Sociale Wetten inlichten. Je hebt recht op extra loon en op recuperatieverlof voor deze overuren.
 

Kan mijn werkgever sommige werknemers van het bedrijf overuren laten presteren terwijl anderen tijdelijk werkloos wegens overmacht werd gesteld ?

Ja. Daar is geen wettelijk verbod op. Een van de redenen hiervoor kan zijn dat niet alle werknemers dezelfde kwalificaties hebben en dat het werk dus niet kan worden gedeeld. In een ziekenhuis zouden bijvoorbeeld receptionisten tijdelijk werkloos kunnen worden gesteld wegens overmacht als gevolg van de sluiting van de loketten, terwijl het verplegend personeel (verpleegkundigen, artsen, enz.) verplicht zou zijn om overuren te presteren.
 

Telewerk

Is telewerk verplicht? Moet ik terug naar mijn werkplek?

Telewerk is sinds 27 juni 2021 niet langer verplicht, maar wordt sterk aanbevolen voor alle werknemers wiens functie zich ertoe leent. Social distancing moet gewaarborgd zijn om een maximaal niveau van bescherming te bieden.

Het is mogelijk dat u om persoonlijke redenen (ongemakkelijk in een menigte, wachten op een vaccinatie, …) niet onmiddellijk naar uw werkplek wenst terug te keren. Aangezien telewerken sterk wordt aanbevolen, kan uw werkgever u nog niet verplichten naar uw werkplek terug te keren, tenzij hij/zij een geldige rechtvaardiging kan geven (bv. als u een baan waarbij u contact met klanten hebt). De beste oplossing is een evenwicht te vinden tussen uw wensen en die van uw werkgever door een open discussie met hem/haar te voeren.
 

Telewerk: hoe zit dat concreet in elkaar?

Er zijn twee soorten telewerk: structureel of occasioneel

Structureel telewerk betekent dat men op een regelmatige basis aan telewerk doet. Hiervoor zijn aparte regels opgesomd in cao n° 85. Dit wordt geregeld in een bijlage bij de arbeidsovereenkomst. In het kader van het Coronavirus, zullen er zich echter meer situatie voordoen van werknemers die net omwille van dit virus, vragen of worden gevraagd om te telewerken. In principe zijn we dan aanbeland bij de figuur van het ‘occasionele telewerk’.

Occasioneel telewerk betekent dat je af en toe en dit zonder regelmaat aan telewerk doet. Indien occasioneel telewerk op basis van overmacht of persoonlijke redenen wordt gevraagd (laat ons er van uitgaan dat het coronavirus een geval van overmacht uitmaakt) is het bovendien zo dat de werkgever dit enkel schriftelijk én gemotiveerd kan weigeren.

We raden in elk geval aan om duidelijke afspraken op papier te zetten met de werkgever. Zo is het belangrijk dat werknemers aangeven op welke dagen zij telewerk verrichten, o.a. om in orde te zijn met de arbeidsongevallenverzekering.
 

Ik moet nu telewerken. Wat met de extra kosten?

Telewerk kan bijkomende kosten betekenen voor de werknemers, zoals het voorzien van een bureau, de inrichting ervan, elektriciteits-, water- en verwarmingskosten, enz. Het wettelijk kader rond occasioneel telewerk laat echter deze afspraken over aan het bedrijfs- of individueel overleg.

Er kunnen weliswaar bepaalde vergoedingen worden toegekend die nu RSZ- en belastingsvrij zijn in het kader van occasioneel telewerk omwille van Corona.

• Voor de kost van internet (maximum €20) en thuiscomputer (€20 ) kan een vergoeding van maximum 40 € per maand toegekend worden.
• Hier bovenop kan de werkgever ook nog een forfaitaire telewerkwerkvergoeding toekennen aan zijn medewerkers om de kosten van verwarming e.a. te dekken, van maximaal € 129,48 per maand.

Belangrijk te noteren dat deze bedragen niet automatisch toegekend worden maar moeten overeengekomen worden. Maak hierover goede, duidelijke afspraken met de werkgever.
 

Telewerken wordt aanbevolen of verplicht gesteld door de autoriteiten omwille de coronacrisis. Wat als mijn werkgever geen regeling van occasioneel of structureel telewerk heeft voorzien?

In dat geval zal uw werkgever de specifieke telewerkregeling van cao nr. 149 moeten invoeren.
 

Blijven mijn arbeidsvoorwaarden dezelfde?

Ja, u hebt dezelfde rechten en plichten met betrekking tot uw arbeidsvoorwaarden als wanneer u in de bedrijfslocatie van uw werkgever werkt. Op die manier blijft u werken en organiseert u uw werk binnen uw normale arbeidsduur. Wat uw uurroosters betreft, verandert er niets, tenzij anders is afgesproken. Uw werkbelasting en de prestatienormen van uw werk veranderen ook niet. Bovendien heeft u dezelfde collectieve rechten, zoals het recht op communiceren met de werknemersvertegenwoordigers.

Bepaalde arbeidsvoorwaarden kunnen echter worden aangepast in afspraken met uw werkgever.
 

Waarover moeten of kunnen in het kader van dit telewerk afspraken worden gemaakt?

Uw werkgever is verplicht om bepaalde afspraken over telewerken te maken. Deze betreffen :

• De terbeschikkingstelling door uw werkgever van de voor het telewerk benodigde apparatuur (zoals een laptop), alsmede technische ondersteuning;
• Als u uw eigen apparatuur gebruikt (bv. uw personal computer), de betaling of vergoeding door uw werkgever van bepaalde kosten, zoals de aankoop en installatie van bepaalde informaticaprogramma's;
• De bijkomende verbindingskosten van het telewerk.

Ook moeten er, in de mate van het mogelijke, afspraken worden gemaakt over :

• Uw uurroosters. Als er geen afspraak wordt gemaakt, werkt u binnen uw normale uurroosters;
• De nadere regels voor de controle op de te behalen resultaten en/of de beoordelingscriteria;
• De periodes waarin u al dan niet bereikbaar moet zijn tijdens uw werk en hoe u te bereiken bent.

Deze verschillende afspraken moeten worden vastgelegd in een ondernemings-cao, het arbeidsreglement, individuele akkoorden of een telewerkpolicy, met inachtneming van de regels van het sociaal overleg.

Dit is uiteraard een minimum aan afspraken. Het staat u en uw werkgever vrij om voordeligere afspraken te maken!
 

Mijn werkgever wil mijn werk controleren. Heeft hij het recht dit te doen en onder welke voorwaarden?

Ja, uw werkgever kan een controle op de resultaten en/of de uitvoering van uw (tele)werk uitoefenen. Deze controle moet echter op gepaste en proportionele wijze worden uitgeoefend en u moet op de manier waarop deze controle  gebeurt, worden geïnformeerd. In alle gevallen moet uw werkgever uw privé-leven respecteren en zich houden aan de verschillende wetten die uw privacy beschermen.

Dit betekent dat uw werkgever geen voortdurende controle kan uitvoeren. De controle moet hem enkel in staat stellen na te gaan of uw werk daadwerkelijk en correct wordt verricht. 

Zoals eerder vermeld, moet met uw werkgever in de mate van het mogelijke een afspraak worden gemaakt over de wijze waarop de te behalen resultaten zullen worden gecontroleerd en over de beoordelingscriteria.
 

Ik ervaar telewerk als negatief, zowel lichamelijk als psychisch. Wat zijn mijn rechten inzake welzijn?

U moet door uw werkgever worden geïnformeerd over het beleid van de onderneming inzake welzijn op het werk, maar ook richtlijnen en informatie krijgen over preventiemaatregelen (bijvoorbeeld met betrekking tot de aanpassing van uw werkpost).

U moet ook de namen, contactgegevens en informatie ontvangen over de ondersteuning die wordt geboden door verschillende personen op het gebied van welzijn (direct leidinggevende, arbeidsgeneeskunde, preventieadviseur enz.). U zult met deze mensen op een flexibele manier contact kunnen opnemen (bijvoorbeeld via e-mail of videoconferentie) om van hun steun te genieten.

Bovendien moet uw werkgever zorg dragen voor uw welzijn door isolement te voorkomen, contact met uw collega's te onderhouden en onder bepaalde voorwaarden beperkte terugkeermomenten in het bedrijf toe te staan.

U moet ook worden geïnformeerd en, indien nodig, opgeleid, net als uw hiërarchische lijn, over de modaliteiten en specificiteit van telewerk.
 

Wat is de maandelijkse aangifte met betrekking tot het telewerk? 

Sinds 1 april 2021 is de werkgever verplicht om voor elke maand de volgende gegevens aan de RSZ mee te delen:

• Het aantal personen werkzaam bij zijn onderneming. Wanneer de onderneming over meerdere vestigingseenheden beschikt, dient dit per vestigingseenheid vermeld.
• Het aantal personen werkzaam bij zijn onderneming die een functie uitoefenen die niet ‘telewerkbaar’ is. Wanneer de onderneming over meerdere vestigingseenheden beschikt, dient dit per vestigingseenheid te worden vermeld.
   

De werkgever moet de situatie op de eerste werkdag van de maand melden, uiterlijk op de zesde kalenderdag van de maand. Met andere woorden:

• De situatie op de eerste werkdag van april 2021 dient aangegeven te worden op uiterlijk dinsdag 6 april 2021
• De situatie op de eerste werkdag van mei 2021 dient aangegeven te worden op uiterlijk donderdag 6 mei 2021
• De situatie op de eerste werkdag van juni 2021 dient aangegeven op uiterlijk zondag 6 juni 2021

Het doel van deze aangifte is de sociale inspecteurs in staat te stellen de naleving van de in het kader van de bestrijding van het coronavirus opgelegde telewerkverplichting beter te controleren. Indien de inspecteur dus vaststelt dat een werknemer in de onderneming aanwezig is terwijl zijn functie ‘telewerkbaar’ is, zal de werknemer het feit dat hij aanwezig is, moeten verantwoorden.

De aangifte kan worden ingediend via deze link, die ook aanvullende informatie bevat.