Analytische functiewaarderingsmethoden

Wat verstaat men onder die term?

Een analytische functiewaarderingsmethode is:

Een methode, nl. een geheel van vaste waarderingscriteria die de weergave zijn van relevante maatschappelijke waarden.

Ze dient om functies inhoudelijk te waarderen binnen een organisatie o.b.v. eenvormige beschrijvingen waarin de effectief gedragen verantwoordelijkheden en voornaamste uitgevoerde taken zijn opgenomen. De doelstelling is om te komen tot een rangordening en vervolgens een classificatie van de gedetecteerde functies.

De methode is pas analytisch als ze met voldoende niveau-onderscheidende definities en onderbouwde puntenwaarden gestaafd wordt en systematisch en consistent wordt toegepast. De puntenwaarden zijn meestal rekenkundige reeksen die verwante (sub)criteria onderling afwegen en in kruistabellen voorgesteld worden.

Sectorale & bedrijfseigen methoden

Enkele sectorspecifieke functieclassificaties (niet volledig):

•  PC 214 Bedienden Textiel & Breigoed 
•  PC 126 Arbeiders Hout & Stoffering 
•  PC 219 Bedienden Automobielinspectie 
•  PC 226 Bedienden Internationale handel (m.b.v. CSB-methode)

Een aantal – zeldzame – grote organisaties (bedrijven) hebben voldoende know-how opgebouwd om op dezelfde leest een bedrijfseigen waarderingsmethode te ontwikkelen. Een kwalitatieve voorwaarde is natuurlijk dat die kennis op peil wordt gehouden en met continuïteit (systeembeheer) bewaakt en geactualiseerd wordt.

Commerciële methoden

De meest bekende methoden worden aangeboden door Human Resources-dienstverleners (o.a. consultants, sociale secretariaten). In de omgang worden ze ‘systeemhouders*’ genoemd.

Hieronder vindt u – alfabetisch – de meest voorkomende methoden in België. Voor elk geven wij een korte schets van de gebruikte methode alsook de belangrijkste sectorale toepassingen.

Al deze systeemhouders zijn ondertekenaars van het ‘Nationaal Protocol’ (zie verder en in bijlage A) met Belgische vakorganisaties dat procesbewaking waarborgt.

Als HR-dienstverleners bieden ze zelden enkel FuCla-instrumenten. Hun waaier aan diensten gaat van opleidingen (leadership, coach, HR-management, …) via processen en instrumenten voor evaluatie en competentiebeheer tot loonenquêtes, -vergelijking (benchmarking) en –opbouw maar ook dikwijls recrutering en selectie.

 Andere systeemhouders en methoden zijn ook nog aanwezig op de Belgische markt. Voor de meest actuele lijst systeemhouders die het ‘Nationaal Protocol’ hebben ondertekend, neemt u best contact met de ACLVB-deskundigen.

 Het zal de lezer, doorheen de methodes hieronder (en ook de bibliografie) of de militant die reeds kennis heeft gemaakt met praktijkconsulenten opvallen dat heel wat methodologische kennis is overgewaaid uit Nederland. Dit is geen toeval: bij onze noorderburen is functiewaardering een ware instelling die reeds lang en sterk gedragen wordt in alle maatschappelijke geledingen en in privé zowel als publieke sector.

Dit neemt niet weg dat het ACLVB er sterk op toeziet dat zulke opdrachten worden uitgevoerd met de nodige achting voor de Belgische (en dan vooral de Franstalige) specificiteiten.

Berenschot

Het Nederlandse adviesbureau Berenschot bestaat ruim 70 jaar en ligt aan de oorsprong van het Universeel Systeem Berenschot (USB). De Belgische Berenschot NV past sinds meer dan 20 jaar de methode toe, zowel in de privé als in de openbare sector. Het systeem heeft een gezamenlijke oorsprong met de Orba-methodiek.

Sectorale toepassingen

•  PC 302: Horeca

Hay

De Hay-methode is een analytisch puntensysteem dat wordt aangeboden door HayGroup met vestiging in België. De methode onderscheidt 3 kenmerken, die zijn onderverdeeld in 8 gezichtspunten.

 De methode legt de nadruk op de output van de functies, daardoor wordt ze meestal gebruikt bij kaderen bediendenfuncties.

Het gebruik en de vergelijkingsmogelijkheden op internationaal vlak zijn een bijkomend argument omdat internationale bedrijven nl. de Haypuntenwaarde van functies hanteren voor interne en externe grensoverschrijdende rekrutering.

De methode wordt vrijwel overal toegepast met zgn. wegingscomités waarbij de consulenten interne mensen opleiden tot Hay-deskundigen. Daardoor circuleren ook de Hay-tabellen nogal gemakkelijk binnen de bedrijven met het risico dat de correcte toepassing ervan niet altijd gewaarborgd kan worden door de systeemhouder die ook niet zoekt om totale controle te bekomen.

Eerder gekend onder de Belgische firmanaam De Witte & Morel prijst deze methode zich aan als een competentierelateerde methode, met referentie naar het Competentiemodel 5+1 dat gebruikt wordt voor doeleinden die meer gericht zijn op het ‘persoonlijk functioneren’ (de individuele werkattitude).

Eigenlijk worden enkel de functiegerelateerde factoren in beeld gebracht (5 criteria min het ‘persoonlijk functioneren’) waaraan het kenniscriterium (Technische Expertise) wordt toegevoerd (4 criteria + één), hetzij 5 criteria in totaal.

In voorkomend geval worden de (bezwarende) werkomstandigheden eveneens gewaardeerd. Er wordt dan gesproken van Compas 5+2.

Sectorale toepassingen

• PC 306: Verzekeringsmaatschappijen
•  Bpost 

Orba

De Nederlandse Algemene Werkgevers-Vereniging (AWV) is systeemhouder van de ORBA-methode. Optimor is een onafhankelijk HR-consultantbureau dat sinds meer dan 20 jaar exclusieve licenciehouder is van de methode voor België.

 Als een van de weinige methodes wordt Orba op +/- 10-jaarlijkse basis aangepast aan de maatschappelijke en management-organisatorische veranderingen. De huidige versie van Orba (2006) draagt de naam ORBAPM en telt 11 gezichtspunten.

 Het systeem heeft een gezamenlijke oorsprong met de Berenschot-methodiek.

Sectorale toepassingen

• PC 130: Arbeiders drukkerijen & grafische kunst 
• PC 130b: Arbeiders dagbladuitgeverijen 
• PC 118: Arbeiders voedingsnijverheid (subsectoren groentennijverheid & aardappelverwerking)
• PC 216: Bedienden notariaat
• PC 218: Aanvullend PC voor bedienden 
• PC 220: Bedienden voedingsnijverheid 
• PC 227: Bedienden audio-visuele media 
• PC 327.03: Werknemers beschutte werkplaatsen (Waals Gewest & Duitstalige Gemeenschap)