Vormvereisten cao

Wat moet er minstens in een cao staan

De cao is een speciale soort van overeenkomst. Naast de algemene geldigheidsvoorwaarden waaraan elke overeenkomst moet voldoen, moet een cao voldoen aan:

• Taalvereisten: een cao moet in principe in het Nederlands en het Frans worden opgesteld. Wanneer de cao enkel geldt voor één taalgebied (sommige sectorale cao’s en ondernemings-cao’s), volstaat de landstaal van het desbetreffende taalgebied.
• Schriftelijk: een cao mag nooit mondeling zijn. Er moet steeds een ondertekende overeenkomst aanwezig zijn.
• Vormvereisten: bepaalde zaken moeten in de cao worden opgenomen. Dit zijn onder andere:
  • de benaming van de organisaties die de overeenkomst aangaan;
  • de benaming van het paritair orgaan, indien de overeenkomst in zulk orgaan wordt aangegaan;
  • de identiteit van de personen die de overeenkomst sluiten en, indien zij buiten een paritair orgaan wordt aangegaan, de hoedanigheid waarin die personen optreden en eventueel de functie die zij in hun organisatie bekleden;
  • de personen, de bedrijfstak of de ondernemingen en het gebied waarvoor de overeenkomst geldt, tenzij deze toepassing vindt op alle werkgevers en werknemers die ressorteren onder het paritair orgaan waarin de overeenkomst is gesloten;
  • de geldigheidsduur van de overeenkomst voor bepaalde tijd of de wijze en termijnen van opzegging van de overeenkomst voor onbepaalde tijd of voor bepaalde tijd met verlengingsbeding;
  • de datum van inwerkingtreding, indien de overeenkomst niet in werking treedt op de datum waarop zij wordt gesloten;
  • de datum waarop de overeenkomst wordt gesloten;
  • de handtekening van de personen die tot ondertekenen bevoegd zijn
  • het ondernemingsnummer of de ondernemingsnummers voor overeenkomsten gesloten voor een onderneming of voor een groep van ondernemingen; de vestigingseenheidsnummers van de entiteiten waar de overeenkomst van toepassing is, in de gevallen dat de onderneming of de ondernemingen uit meerdere zelfstandige entiteiten bestaat.
  • de datum en het registratienummer van de voorheen neergelegde collectieve arbeidsovereenkomst of collectieve arbeidsovereenkomsten die door de overeenkomst worden gewijzigd, verlengd of opgeheven.

Indien niet aan deze vormvereisten wordt voldaan, is de cao in principe niet geldig.

Wat is de ‘neerlegging’ van een cao?

Elke cao moet worden ‘neergelegd’ bij de dienst Collectieve Arbeidsbetrekkingen van de FOD WASO. Deze dienst zal onderzoeken of de vormvereisten om als cao te kunnen worden gecatalogeerd, voldaan zijn.

Deze neerlegging is een substantiële vormvereiste. Dat houdt in dat, indien de cao niet wordt neergelegd, deze niet de rechtskracht heeft van een cao. In dat geval is er enkel sprake van een overeenkomst, waarbij de gemaakte afspraken alleen de ondertekenende partijen verbindt . De al dan niet neerlegging van een cao is dus een zeer belangrijk onderscheid, dat onder andere zijn gevolgen heeft ten aanzien van zogenaamde derde partijen. Door de neerlegging wordt de overeenkomst immers publiekelijk gemaakt, waardoor ze ook door derden gerespecteerd moet worden.

Wat is een algemeen verbindend verklaring van een cao?

Indien de sociale partners aan de Minister van Werk vragen om de cao ‘algemeen verbindend te laten verklaren’, willen zij eigenlijk de juridische waarde van de cao nog optrekken. De algemeen verbindend verklaring is immers een rechtshandeling die ervoor zorgt dat de cao een hogere juridische rang krijgt toebedeeld (zie ook ‘is er een verschil in juridische waarde tussen de soorten cao’s?’).

De algemeen verbindend verklaring van een cao is enkel mogelijk voor interprofessionele cao’s of sectorale cao’s. Een ondernemings-cao kan dus nooit algemeen verbindend worden verklaard. De ondertekenende partijen moeten dit vragen aan de Minister van Werk (de Koning). In tegenstelling tot de neerlegging van een cao, is de algemeen verbindend verklaring dus niet verplicht.

Desalniettemin wordt in het overgrote deel van de gevallen (dus wanneer er een sectorale of interprofessionele cao wordt ondertekend), de algemeen verbindend verklaring aangevraagd door de sociale partners.

De reden hiervoor is eenvoudig: de juridische waarde van algemeen verbindend verklaarde cao is hoger dan wanneer deze niet algemeen verbindend wordt verklaard. Het beschikkend gedeelte van de cao wordt immers (indien de algemeen verbindend verklaring wordt aanvaard) als bijlage bij een koninklijk besluit gepubliceerd in het Belgisch staatsblad. De cao wordt als het ware in naam van de Koning, ‘algemeen bindend verklaard’. Deze verklaring heeft twee grote gevolgen:

• Geen enkele werkgever die valt onder het toepassingsgebied van de cao, kan nog afwijken van de bepalingen opgenomen in de cao;
• Er kunnen strafsancties voorzien worden voor de werkgever die cao niet naleeft.