Sociale verkiezingen: eerstvolgende belangrijke stappen in de procedure
Nadat de kandidatenlijsten werden bekendgemaakt, vinden nog diverse stappen in de verkiezingsprocedure plaats. We lichten de belangrijkste voor u toe. Zo worden de kiescolleges en de stembureaus samengesteld, wordt er eventueel een beslissing tot elektronisch stemmen of stemmen per brief genomen, vindt er een ‘schoonmaak’ van de kiezerslijsten plaats …
De kiescolleges
Een kiescollege is een geheel van kiezers dat behoort tot eenzelfde categorie en ingeschreven is op dezelfde kiezerslijsten.
Afzonderlijke kiescolleges worden samengesteld voor de arbeiders en voor de bedienden wanneer het aantal bedienden in een onderneming waar hoofdzakelijk arbeiderspersoneel wordt tewerkgesteld, ten minste 25 bedraagt. Hetzelfde geldt wanneer in een onderneming waar hoofdzakelijk bedienden tewerkgesteld zijn, het aantal arbeiders ten minste 25 bedraagt.
Een afzonderlijk kiescollege wordt eveneens samengesteld voor de jeugdige werknemers indien de onderneming ten minste 25 jeugdige werknemers jonger dan 25 jaar telt.
Voor de verkiezing van de ondernemingsraad - en dus niet voor het comité - wordt bovendien een afzonderlijk kiescollege samengesteld voor de kaderleden indien de onderneming ten minste 15 kaderleden telt. Voor het comité kunnen dus maximum drie kiescolleges worden opgericht, en voor de ondernemingsraad zijn er dat maximum vier.
De regels inzake de afzonderlijke kiescolleges moeten strikt worden gevolgd. Zo heeft de arbeidsrechtbank te Luik de verkiezingen nietig verklaard in een bedrijf waar men, met instemming van alle vakbondsafgevaardigden, had besloten om twee aparte kiescolleges op te richten, terwijl er in de onderneming 54 arbeiders en minder dan 25 bedienden werkten. Volgens de arbeidsrechtbank heeft de aparte stemming de verkiezingsuitslag beïnvloed (Arbrb. Luik 30.06.2000).
De stembureaus
De werknemers brengen hun stem uit in een stembureau. Per kiescollege moet minimum één stembureau worden opgericht. Het stembureau bestaat uit een voorzitter, een secretaris, vier bijzitters en eventueel getuigen.
Op X + 40 werden de voorzitter van de stembureaus en een plaatsvervanger aangeduid door de ondernemingsraad, het comité, of bij ontstentenis ervan, door de werkgever in akkoord met de vakbondsafvaardiging, of, bij gebrek aan een vakbondsafvaardiging, door de werkgever in akkoord met de representatieve werknemersorganisaties.
Uiterlijk op X + 54 worden alle overige leden van de stembureaus aangewezen met name de secretaris, evenals een plaatsvervangende secretaris en de vier bijzitters. De samenstelling van de stembureaus is niet zomaar een formaliteit. In een onderneming waar een “vliegend stembureau” werd opgericht, alleen samengesteld uit een voorzitter zonder bijzitters, werden de verkiezingen wegens deze onvolledige samenstelling van het bureau nietig verklaard (Arbrb. Luik 30.06.1983).
In tegenstelling tot de voorzitter van het stembureau moeten de secretaris en de bijzitters voorkomen op de kiezerslijsten van hun categorie. Van dit voorschrift kan worden afgeweken met instemming van de werknemersafgevaardigden of representatieve werknemersorganisaties. Zij moeten in elk geval deel uitmaken van het personeel van de onderneming en mogen niet op de kandidatenlijsten voorkomen.
Ten slotte vindt op X + 70 de aanwijzing van de getuigen en hun plaatsvervangers plaats. Die worden aangeduid door de betrokken representatieve organisaties van werknemers en kaderleden. Alleen werknemers van de onderneming kunnen getuige zijn. Het is niet noodzakelijk dat de getuigen behoren tot de categorie werknemers waarvoor ze als getuige optreden. Zo de getuigen behoren tot een andere personeelscategorie, kunnen ze de opschorting van de verkiezingen vragen voor de duur dat ze afwezig zijn om te gaan stemmen.
De getuige heeft recht op loon aan 100% zonder een toeslag voor eventuele overuren tijdens zijn aanwezigheid in het stembureau. De werknemer die als getuige bij de sociale verkiezingen wordt aangewezen, verdedigt immers de belangen van zijn collega’s en/of van zijn vakbond tijdens de kiesverrichtingen. Hij staat dus niet ter beschikking van zijn werkgever (Arbh. Antwerpen 10.04.2000).
Eventueel akkoord over stemming per brief of elektronisch stemmen
:De stemming per brief kan enkel worden toegestaan in de volgende vier situaties:
- bij een aanzienlijke spreiding van het personeel; het lijkt aannemelijk dat voor ondernemingen die voorzien in telewerk in het kader van de gezondheidsmaatregelen om de verspreiding van het coronavirus op de werkplek tegen te gaan, de optie bestaat om een stemming per brief te organiseren.
- in geval van schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst
-
in geval van nachtarbeid, voor zover:
- het aantal tewerkgestelde werknemers tussen 20 uur en 6 uur op de dag van de verkiezing niet meer bedraagt dan 5% van het aantal op deze datum tewerkgestelde werknemers; en
- het aantal tewerkgestelde werknemers tussen 20 uur en 6 uur op de dag van de verkiezing niet meer dan 15 bedraagt;
- wanneer de werknemers niet werken tijdens de openingsuren van de stembureaus, zoals deeltijdse werknemers en werknemers die tewerkgesteld zijn in het kader van nieuwe arbeidsregelingen.
De stemming per brief vereist het akkoord van de werkgever met alle vertegenwoordigers van de representatieve werknemersorganisaties en organisaties van kaderleden die kandidaten hebben voorgedragen voor de betrokken werknemerscategorie op uiterlijk X + 56.
Dit akkoord moet schriftelijk zijn vastgelegd; een mondeling akkoord is niet geldig. De verkiezingen waarbij de stemming per brief doorging op grond van dergelijk mondeling akkoord, werden dan ook nietig verklaard (Arbrb. Brugge 26.06.1995). De niet-naleving van de formaliteiten van de stemming per brief, zoals het vereiste akkoord en de formaliteiten voor de oproeping, leidde tot vernietiging van de verkiezingen (Arbrb. Turnhout 02.07.2012).
Naast stemming per brief kan tot uiterlijk X + 56 alsnog de beslissing genomen worden om over te gaan tot elektronisch stemmen, al dan niet vanaf de gebruikelijke werkpost. Deze beslissing wordt genomen op basis van een akkoord tussen de werkgever en alle vertegenwoordigers van de representatieve werknemersorganisaties en van de representatieve organisaties van kaderleden die kandidaten hebben voorgedragen voor de betrokken categorie van werknemers.
Schoonmaak van de kiezerslijsten
Uiterlijk de dertiende dag die de verkiezingsdag voorafgaat (Y - 13) wordt nagegaan of:
- de werknemers die op de kiezerslijsten voorkomen nog deel uitmaken van de onderneming
- de uitzendkrachten die in de gebruikende onderneming worden tewerkgesteld al dan niet aan de kiesvoorwaarden voldoen.
Werknemers die geen deel meer uitmaken van de onderneming en de uitzendkrachten die niet voldoen aan de kiesvoorwaarden, kunnen op het ogenblik van de beslissing van de kiezerslijsten worden geschrapt.
De beslissing tot schrapping wordt genomen ofwel door de raad of het comité, met eenparigheid van stemmen ofwel bij ontstentenis van een raad of een comité met het akkoord van alle leden van de vakbondsafvaardiging.
Indien er geen overlegorganen zijn, kan de schoonmaak van de lijsten dus niet gebeuren.
Alle personen die na de schoonmaak op de definitieve kiezerslijsten voorkomen, mogen dus stemmen.
Vervanging kandidaten
Een kandidaat die voorkomt op de op dag X + 56 aangeplakte kandidatenlijsten kan tot uiterlijk X + 76 worden vervangen in de volgende situaties:
- het overlijden van een kandidaat
- het ontslag gegeven door een kandidaat uit zijn betrekking in de onderneming
- het ontslag gegeven door een kandidaat uit de representatieve werknemersorganisatie of representatieve organisatie van kaderleden die hem heeft voorgedragen
- de wijziging van de categorie waartoe de kandidaat behoort
Daarnaast is het mogelijk om tot uiterlijk X + 76 een kandidaat te vervangen die van de lijst werd geschrapt ingevolge zijn tijdige intrekking van zijn kandidatuur (X + 47).
De vervanging van een kandidaat tot de 14e dag die de verkiezingen voorafgaat, is enkel mogelijk indien die kandidaat zijn kandidatuur heeft ingetrokken met inachtneming van artikel 37 van de verkiezingswet, dat wil zeggen uiterlijk op X + 47 (Arbrb. Bergen 06.07.2012).
Enkel een werknemer die op geldige wijze zijn kandidatuur heeft ingetrokken, kan worden vervangen (Arbrb. Brussel 19.05.2000, Arbrb. Brussel 12.04.2012, Arbrb. Brussel 18.04.2012).
De wet bepaalt expliciet dat de betrokken werknemersorganisaties of kaderleden de vervangingen enkel mogen doorvoeren na raadpleging van de werkgever.
Onder raadpleging moet weliswaar niet worden verstaan dat er overleg dient plaats te vinden met de werkgever, doch de verplichting om de werkgever in te lichten over de intrekking van de kandidatuur en van de vervanging door een nieuwe kandidaat (Arbrb. Brussel 28.04.2000).
De vervanging dient te worden meegedeeld op een document overeenkomstig het model dat als bijlage gaat bij de verkiezingswet.